06.07.2021 18:24
Diyabetli hastaların en sık karşılaştıkları problem olan diyabetik ayak yaraları, hastaların yaşam kalitesinde bozulmaya yol açarak sosyal etkileşimini azaltmaktadır. Ayrıca diyabetli birey sayısının fazla olması ve her geçen gün artması, diyabetik ayak ülseri tedavisinin maliyetli olması, sağlık bakım hizmetleri için ciddi bir yüktür.
Diyabetik ayakta ülsere neden olan komplikasyonlar alt ekstremite ampütasyonu ile sonuçlanabilmektedir. İyi bir ayak muayenesi ile risk değerlendirmesi yapılarak ayak ülserleri kontrol altına alınabilmekte ve ampütasyonlar önlenebilmektedir.
Diyabetik ayak muayenesi; dermatolojik, nörolojik, vasküler ve biyomekanik değerlendirmeleri kapsamaktadır. Değerlendirmeler ve hastadan alınan anamneze göre risk kategorisi belirlenmeli ve hasta eğitimleri, takip gelişmeleriyle birlikte değerlendirme formuna kaydedilmelidir.
Dermatolojik muayenede, bacak ile ayağın tüm yüzleri, ayak tırnakları ve parmak araları; ısı, renk, cilt bütünlüğü, ödem ve hidrasyon bakımından, inspeksiyon ve palpasyon ile değerlendirilmelidir. Hastada ülser varsa yeri, büyüklüğü, derinliği, enfeksiyon ve perfüzyon bulguları sınıflandırılması yapılmalıdır. En sık kullanılan sınıflandırmalar; Wagner ve PEDİS sınıflamasıdır. Vasküler yapının değerlendirilmesi, dolaşım bozukluklarının, yaraların iyileşmesini engellemesi ve sonucunda ampütasyon riskinin olması nedeniyle önemlidir. Muayenede ayak nabızlarına bakılmalı, nabzı düşük veya net alınmayan hastalarda ayak bileği kol indeksi yada transkütanöz oksijen basıncı ölçümleri ile objektif bilgilere ulaşılmalıdır. Ekstremite sıcaklık ve rengi kontrol edilmelidir. Kıllanmanın azalması, tırnak yapısı değişikliği vasküler yetmezliğin işareti olabilir. Vasküler bozuklukların nöropati ile birlikte etkisi yara gelişimindeki en önemli nedendir. Nörolojik hasarı tespit etmekte kullanılan beş önemli test vardır; 10-g monofilament, 128 Hz diyapozon, pinpirik test, ayak bileği refleksleri, titreşim algılaması eşik testi (VPT). Genellikle 10-g monofilament ile diğer testlerden birini uygulamak yeterlidir. Testlerin kalluslu bölgede uygulanması hatalı değerlendirmeye neden olabilir. Testlerin bir veya birden fazlasının pozitif olması hastada periferik nöropati olduğunu gösterir. Periferik nöropati; motor, sensoryel ve otonomik nöropati olarak karşımıza çıkmaktadır. Sensoryel nöropati, hastanın ağrı duyusunun kaybına neden olur ve minör travmaların hissedilmeyerek doku bütünlüğünde bozulmaya yol açabilir. Otonomik nöropati, sempatik sinirlerde hasar oluşturarak terlemeyi azaltır ve derinin kurumasına, çatlamasına neden olmaktadır. Kasların tutulumuna bağlı, kas güçsüzlüğü ve kas atrofisine sebep olan motor nöropatinin, kaslar arasındaki mekanik dengede değişiklik oluşturması nedeniyle kas ve iskelet deformitelerine yol açtığı düşünülmektedir. Deformitelere bağlı olarak değişen yük dağılımı biyomekanik travmaları tetiklemektedir. Yaygın deformiteler arasında; pençe parmak, çekiç parmak, hallux valgus ve charcot ayak bulunmaktadır. Charcot ayak, iskelet sistemi ve yumuşak dokuyu etkileyen, inflamasyon ile karakterize diyabetik ayağın en yıkıcı deformitesidir. Erken tanı önemlidir. Bu sebeple şişmiş, kızarık, sıcak ve ağrısız olan her ayakta varlığı düşünülmelidir. Kas ve iskelet sistemi muayenesinde; kas gücü ve hareket, yürüyüş ve ayak deformiteleri değerlendirilmelidir. Kas kuvveti ölçümü sıfır ile beş arasında derecelendirilir. Kas ölçümü değerlendirmesi yapılırken hastanın kas yapısı ve yaşına dikkat edilmelidir. Diyabetik ayak muayene sıklığı; duyu kaybı yok ise yılda bir kez, duyu kaybı var ise 6 ayda bir, duyu kaybı ve ülser gelişimi var ise 3 ayda bir, duyu kaybı, ülser ve deformite var ise ayda bir, Charcot deformitesi var ise ayda bir kez olmalıdır.
Diyabetik ayakta ülser gelişimini önlemek için klinisyen ve hasta iş birliği içinde olmalıdır. Doğru ayakkabı seçimi, günlük yapılan ayak bakımı ve hasta tarafından alınan önleyici tedbirler riskleri azaltmaktadır. İyi bir hasta eğitimi ve hastanın verilen önerilere uyması, kapsamlı bir ayak muayenesi ile birlikte başarılı bir sonuca ulaşılabilir.
Aydın Podoloji - Ayak ve Tırnak Bakım Merkezi